Small Things Like These van Tim Mielants: Het gewicht van empathie

Na WIL levert Peaky Blinders regisseur Tim Mielants met Small Things Like These opnieuw stof voor de Boek vs. Film discussie.

Met de camera van Frank van den Eeden dicht op zijn huid en ondraaglijke pijn in de ogen lijkt de karakteracteur Cillian Murphy als Ierse kolenhandelaar Bill Furlong in Small Things Like These wel het gewicht van de wereld, of toch ten minste het katholieke Ierland midden jaren tachtig, te torsen. Er is de angst om met zijn vrouw en vijf kinderen richting armoede af te glijden maar vooral ook de pijn die hij ziet bij kinderen. Jongetjes die ronddwalen om hout te sprokkelen of de melk klaargezet voor katten op te drinken, meisjes die in een Magdalen-wasserij gedwongen arbeid verrichten of in het kolenhok opgesloten worden door nonnen. Het mag dan bijna Kerstmis zijn terwijl de sneeuwvlokken neerdwarrelen, de (kerst)sfeer is in Furlongs ogen eerder deprimerend dan hoopvol.

Hevige emoties sluimeren maar pathos wordt ons net als tranen niet onthouden. Dat is in de ingetogen, onderkoelde novelle van Claire Keegan (auteur van The Quiet Girl) die Tim Mielants op aansporen van Cillian Murphy verfilmde wel anders. Haar Furlong is een brok vleesgeworden empathie, gestimuleerd door de vroege dood van de eigen (alleenstaande) moeder, maar vooral ook een optimist tegen beter weten in. Een getuige die gedreven door zijn groot hart actie onderneemt wanneer hij geconfronteerd wordt met de vertwijfeling en de onzekerheid van een jonge vrouw gescheiden van haar pasgeboren baby. Moed en empathie vormen een rode draad door een kerstverhaal met hoog Dickens gehalte.

Van de Belgische regisseur van de donkere trips De Patrick, WIL en Peaky Blinders weten we dat hij excelleert in onderdompelingscinema. Zijn Small Things Like These is een beklemmende tocht door een claustrofobisch universum. Door de blik een getormenteerde, getraumatiseerde man. Tegelijk outsider én steunpilaar van de gemeenschap. We voelen de verlammende terreur van de katholieke kerk. Met nonnen van het plaatselijke klooster die overal (industrie, onderwijs én gezondheidszorg) hun vingers in hebben en zo het dorp in een wurggreep houden. Waarbij zelfs een kerstgeschenk fungeert als zwijggeld en een mis wat heeft van een gijzeling. Getuige ook de kille, onuitgesproken dreiging van overste Sister Mary, tastbaar gemaakt door Emily Watson.

Tim Mielants en scenarist Enda Walsh duiden niet alle nevenpersonages en houden zowel het uitbuitingsmechanisme als de mishandeling vaag. Maar ze zetten wel vol in op rouw en verlies als thema’s en dompelen ons onder in de genadeloosheid van het (heel nadrukkelijk aanwezige) Margaret Tatcher tijdperk. Dat leidt tot een zekere tunnelvisie maar doordat Mielants visuele en sfeervolle cinema emotioneel indruk maakt worden we meegesleept en blijft het pijnlijk verleden nazinderen.

IVO DE KOCK

SMALL THINGS LIKE THESE IERLAND-BELGIË-VS, 2024 / REGIE TIM MIELANTS / MET CILLIAN MURPHY, EMILY WATSON, MICHELLE FEAIRLEY, CLAIRE DUNNE / 98 MINUTEN / DISTRIBUTIE DUTCH FILMWORKS / TE ZIEN VANAF 21 NOVEMBER 2024.