Asif Kapadia’s documentaire Amy: Een huiveringwekkende ghost story

AMY

Documentaires die ogen als ghost stories is zowat het handelsmerk van de Britse regisseur Asif Kapadia. De regisseur van het pijnlijk mooie Senna is er met Amy andermaal in geslaagd een waargebeurd horrorverhaal te vertellen met een veel te jong gestorven iconische hoofdfiguur.

Amy Winehouse, een fragiel Joods meisje uit Noord-Londen die Afrikaans-Amerikaanse jazz met een Britse twist zong, stierf aan alcoholvergiftiging maar worstelde zowel met interne als externe demonen. In een van de meest prangende en memorabele scènes van Amy zwalpt de zangeres over straat terwijl ze haast verslonden wordt door de flashes van paparazzi die haar zoveelste gruwel-look willen vastleggen. Om Brando te citeren, “the horror, the horror”.

Kapadia laat vooral de beelden (home video’s, televisiebeelden, concertopnames) voor zich spreken en legt via getuigenissen accenten. Zo wordt Winehouse omschreven als “a very old soul in a very young body” en “a girl with a lot of attitude”. De verdienste van Kapadia is dat hij Winehouse niet herleid tot het zoveelste tragische lid van de ‘Club 27’ (de sterren die zoals Jim Morrison en Janis Joplin stierven op 27-jarige leeftijd).

AMY

“Er is iets anders bij haar,” aldus Kapadia, “er is een liefdesverhaal, een familie, beroemdheid, verslaving,… De tragedie van een briljante jonge vrouw die zich heeft laten verslinden door het systeem. Haar verhaal is dat van een tijdperk. Ik heb getracht om als een onderzoeksjournalist te peilen naar het hoe en waarom van een geklasseerde zaak, van een publieke misdaad”.

Vader Winehouse, die geen al te beste beurt maakt in de documentaire, verweet Kapadia vooringenomenheid en manipulatie maar de cineast verdedigt zich: “We wilden het proces maken van niemand en niemand met de vinger wijzen. Het geheel van slechte beslissingen heeft geleid tot haar ondergang en haar vader draagt daarin, zo verklaarden verschillende bronnen ons, een deel van de verantwoordelijkheid”.

Wanneer Kapadia iets te verwijten valt dan is het dat hij te graag wil wijzen op medeplichtigheid van het publiek bij de pressie op Winehouse. Terwijl het publiek uiteraard weinig zicht had op de door media en marketing geleidde beeldvorming. Het zijn eerder de allesoverheersende beroemdheidscultuur en de winsthongerige muziekindustrie die de zangeres onder druk zetten. Amy’s vriend Russell Brand formuleert het scherp: “beroemdheidscultuur is een vampierachtig, kannibalistisch systeem dat zijn helden en heldinnen het liefst dood heeft zodat het hun lijk publiekelijk kan verscheuren als entertainment”.

AMYt: Photo by Startraks Photo/REX (661742c) Amy Winehouse strolling through Soho Amy Winehouse out and about in New York, America – 01 May 2007

Documentairemaker Kapadia viseert gelukkig niet enkel het publiek. Ook de hedendaagse samenleving wordt niet gespaard. “Dit begon als een film over Amy en eindigde als een film over hoe onze generatie leeft” stelt de cineast. Hij profileert Winehouse niet als een rebel of een politieke activiste (wat ze ook niet was) maar ziet haar wel als uitdrukking van (soms tegenstrijdige) gevoelens van woede, ongenoegen en verzet.

AMY

De zangeres is in Amy   het symbool van een generatie die bewust of onbewust worstelt met onzekerheden en vervreemding. Een slachtoffer van die woede en desoriëntatie in de zin dat Winehouse deze gevoelens vertaalde in zelfhaat en autodestructief gedrag. Kapadia wijst op de kracht en de ambivalentie van het bekende ‘Rehab’-refrein: “They tried to make me go to rehab, but I said, ‘No, no, no’”.

Een uitdagende opgestoken middelvinger tegen het gezag (de orders van bovenaf) die even misleid als futiel is. Maar wel ontroerend oprecht en authentiek. Een briljante documentaire die enkel overtroffen wordt door Amy Bergs Janis: Little Girl Blue. De ‘Club 27’ blijft filmmakers inspireren.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 661, januari 2016)

AMY: Asif Kapadia, UK 2015; 123′; met Amy Whitehouse; extra’s: commentaar, verwijderde scènes, interviews; FILM: **** / EXTRA’S: ***; dis.TwinPics.

AMY