Sean Bakers The Florida Project: De regenboog en schaduw van het magisch koninkrijk
THE FLORIDA PROJECT
“It’s a fictional film, but what it’s based on happens all the time” zegt Sean Baker. De onafhankelijke Amerikaanse filmmaker liet zich opmerken met stevig in de realiteit verankerde tegendraadse fictiefilms. Tangerine en The Florida Project hangen met een mix van humor en tragiek een ontluisterend beeld op van de Amerikaanse droom én realiteit.
THE FLORIDA PROJECT
De Amerikaanse onafhankelijke cinema lijkt constant op zoek naar Nieuwe Goden. De nieuwe Quentin Tarantino, de nieuwe Wes Anderson, de nieuwe Jordan Peele en de nieuwe Coen of Safdie broers. Geen wonder dat New Yorker Sean Baker (°1971), na zijn met een iPhone 5s gedraaide en van een soundtrack vol artiesten gescout op muziekplatform Soundcloud voorziene Tangerine (2015), snel het etiket ‘hot new director‘ kreeg opgekleefd.
Toch is Sean Baker niet de zoveelste van een Hollywood carrière dromende jonge filmmaker. Baker is hip én modern maar hij is meer gefascineerd door de realiteit dan door ‘cinema’. Op dat vlak was Baker altijd al anders. In Takeout (2004) portretteerde hij Chinese immigranten in New York, in Prince of Broadway (2008) focuste hij op een Ghanese immigrant die namaakspullen slijt en in Starlet (2012) volgden we de dagelijkse routine van een werkloze actrice en een oudere vrouw in de Californische San Fernando Valley. Critici prezen terecht het “Neo-Doc Super-Realism” van “permit-free, no-budget Manhattan indie Sean Baker.”
THE FLORIDA PROJECT
De realiteit bleef ook een voedingsbodem voor Tangerine (2015) en The Florida Project (2017). Zo sterk dat Baker zelf een stramien ziet en vreest “dat ik op een punt gekomen ben dat ik bang ben om een karikatuur te worden. Het is gevaarlijk wanneer mensen zeggen ‘Oh, Sean Baker focust op gemarginaliseerde mensen’. Het is gevaarlijk maar ook beledigend. Alsof ik mijn planner neem en me afvraag ‘waar is de volgende marginale groep waar ik een film kan over maken?’”
Idem met Bakers reputatie als Hollywood 2.0-filmmaker na de iPhone en social mediafeeds van Tangerine en het casten van Bria Vinaite voor The Florida Project via Instagram. Voor Baker zijn dit geen hippe stunts maar middelen om goedkoop waarheidsgetrouwe films te maken. Vandaar zijn advies aan jongeren met een passie voor film: “vergeet niet dat er in je zak iets zit waarmee je een film kan maken: je telefoon!”
THE FLORIDA PROJECT
Bakers laatste twee films spelen in respectievelijk Los Angeles, California en Orlando, Florida en doorprikken in de schaduw van Hollywood en Disney World het beeld dat deze droomproducenten ophangen van de wereld en de lessen die ze opdringen aan de samenleving. In Tangerine ontdeken we de subcultuur van transseksuelen die dwalen door de minder hippe buurten van Tinseltown, in The Florida Project de verborgen armoede van de slechts een stap van dakloosheid verwijderde proletariërs die huizen in sjofele motels langs Route 192 in de schaduw van de Magic Kingdom.
“We hebben uitgebreide research naar deze motels gedaan,” aldus Baker, “er is een hele onderklasse in Amerika aan het verdwijnen en dat is een griezelig iets.” The Florida Project is een ode aan menselijke veerkracht maar ook een eerbetoon aan de fantasie die kleur geeft aan een grijs bestaan. Verbeelding zorgt er voor hoop. Ook al blijft de scheidingslijn tussen overvloed en armoede, tussen vreugde en vertwijfeling en tussen de Amerikaanse droom en de Amerikaanse nachtmerrie dun.
THE FLORIDA PROJECT
Dat The Florida Project zo’n atypische Amerikaanse film is verbaast de regisseur. Het motiveert hem ook: “Ik denk dat mijn films een reactie zijn op wat niet gezien wordt, wat niet verteld wordt in andere films,” stelt Baker, “ik heb nooit begrepen dat onze industrie zo bekrompen is in de verhalen die het vertelt. Enfin, ik begrijp dat het komt door een gebrek aan diversiteit achter de camera en een gebrek aan kansen voor nieuwe stemmen. Ik ben juist geïnteresseerd in het horen van verhalen van diegenen die niet gerepresenteerd zijn. Het klinkt opportunistisch, maar dit is ook een kans om onze sociale kring te verbreden.”
The Florida Project brengt verborgen dakloosheid in beeld, het precaire quasi vagebond bestaan van vele Amerikaanse eenoudergezinnen en door werkloosheid getroffen families. Verborgen armoede in de schaduw van een Disney park dat staat voor overvloed en de triomf van de consumptiemaatschappij. Wat leidt tot een universum waar de utopie en de apocalyps hand in hand gaan. “Er schuilt een trieste ironie in kinderen te zien leven in precaire omstandigheden vlak buiten een domein dat beschouwd wordt als het summum van kindergeluk,” zegt Baker, “co-scenarist Chris Bergoch en ik spelen met die ironie. Niet op cynische wijze maar om de toeschouwer duidelijk te maken dat wanneer dit zich hier kan afspelen, het overal kan gebeuren.”
THE FLORIDA PROJECT
De film draait om de zesjarige Moonee (Brooklyn Prince) die samen met haar moeder, de werkloze erotische danseres Hailey (Bria Vinaite), en haar vriendje Scooty (Christopher Rivera) in het paarskleurig motel The Magic Castle woont terwijl verderop in het fluogeel gekleurde The Future haar vriendinnetje Jancey (Valeria Cotto) verblijft. Omdat hun alleenstaande moeders respectievelijk de ouderrol niet opnemen, verslaafd zijn of werken zijn Moonee, Scooty en Jancey op elkaar aangewezen.
Een zomer lang toveren ze hun omgeving om in een pretpark (met activiteiten die gaan van kattenkwaad tot brandstichting) terwijl motel manager Bobby (Willem Dafoe) fungeert als een beschermengel die tracht te zorgen voor stabiliteit in chaotische levens. Bobby staat echter machteloos wanneer Hailey in haar escalerende paranoia en rebelsheid steeds extremer en autodestructiever wordt en de bubbel waarin ze leeft met haar dochter explodeert.
THE FLORIDA PROJECT
Ernstig en dramatisch maar toch is The Florida Project geen aanklachtfilm. “We willen het publiek niet met een hamer op hun hoofd slaan,” benadrukt Baker, “de sterkste en meest effectieve manier om een publiek te bereiken is door op hun hart te mikken en dat kan met humor. Ik wil dat het publiek meelacht met deze kinderen en van ze gaat houden. Dan zal het verhaal hartverscheurend zijn.” Daarom neemt de regisseur vaak ook letterlijk het standpunt van de kinderen in: “Wanneer de kinderen in beeld zijn, blijft de camera op hun oogniveau. Op geen enkel moment van de film kijken we op hen neer. Ik wou de kinderen groot maken; koningen en koninginnen op hun domein.”
De onschuld van de kindertijd is het ware magische koninkrijk. De speelse avonturen die de jongeren zonder schroom beleven, symboliseren de vrijheid en het plezier dat ze als volwassenen dreigen te verliezen. In dat besef klampt Hailey zich vast aan haar kinderachtige brutaliteit: zij weigert op te groeien en speelt niet de rol van Moonee’s moeder maar die van haar vriendin. Een junk food festijn en een woedeuitbarsting zijn voor Hailey dan ook gepaste antwoorden op problemen. Ook al omdat vrijheid voor haar absoluut is, een laatste strohalm waaraan rebelse zielen zich vastklampen voor volwassenheid en de samenleving hen in een soort slavernij duwen.
THE FLORIDA PROJECT
Op een stiekem in de Magic Kingdom gefilmde run van de kinderen richting het magische kasteel na is The Florida Project niet opgenomen met een iPhone maar met een 35mm camera. Bakers filmstijl heet ondertussen pop vérité, een uitbundige en hyperrealistische benadering van in se deprimerende onderwerpen. De vrolijk oneerbiedige, trashy aanpak die ook Spring Breakers (Harmony Korine) en American Honey (Andrea Arnold) typeerde. Ontluisterend en overdreven maar vooral vitaal en vol humor. Met even onschuldige als oneerbiedige jongeren die plezier blijven zien waar eigenlijk pijn en verdriet thuis zijn.
Korine en Arnold houden net als Baker de Amerikaanse droom een vervormde spiegel voor. De kleurrijke chaos in de schaduw van Wonderland verbergt amper de harde sociale realiteit. Maar ook al rollen de tranen bij Bakers ‘Alice’ Moonee, al borrelen de emoties op en breekt haar stem; het meisje blijft hopen, dromen en lachen. Tristesse wordt gecounterd door plezier, lethargie wordt verdreven door energie. In elke tragedie schuilt voor Baker humor en hoop. Niet toevallig verschijnt boven het paarse motel een regenboog.
IVO DE KOCK
THE FLORIDA PROJECT: Sean Baker, USA 2017, 111′; met Broolyn Prince; Christopher Rivera, Willem Dafoe, Bria Vinaite, Aidan Malik, Valeria Cotto; FILM: **** / EXTRA’S: 0; dis. September Film.
THE FLORIDA PROJECT